Download OUTLINE OF THE AENEID

Survey
yes no Was this document useful for you?
   Thank you for your participation!

* Your assessment is very important for improving the workof artificial intelligence, which forms the content of this project

Document related concepts

Cento Vergilianus de laudibus Christi wikipedia , lookup

Iliad wikipedia , lookup

Historicity of Homer wikipedia , lookup

Troy wikipedia , lookup

Les Troyens wikipedia , lookup

Scottish Royal tapestry collection wikipedia , lookup

Trojan War wikipedia , lookup

Dido wikipedia , lookup

Aeneid wikipedia , lookup

Aeneas wikipedia , lookup

Transcript
OUTLINE OF THE AENEID
(line numbers are those of the Mandelbaum translation)
Consult the glossary at the end of the Mandelbaum translation for identification
of the important characters.
Book 1
1-18: Prologue
19-50: The poet describes JUNO's hostility towards the Trojans and her affection
for CARTHAGE.
51-220: Juno bribes a minor god of the winds, Aeolus, to send a storm to wreck
the Trojan fleet. The storm is calmed by NEPTUNE.
221-311: The Trojan survivors land on the African shore and Aeneas consoles his
men.
312-430: VENUS appeals to JUPITER on behalf of the Trojans. Jupiter
prophesies the future greatness of Rome, and sends MERCURY to ensure that
DIDO and the Carthaginians receive Aeneas and the Trojans hospitably.
431-584: Aeneas sets out to explore, and meets his mother, Venus, disguised as a
huntress. She tells him the story of how Dido, the queen and founder of
Carthage, fled from the Phoenician city of Tyre after her brother, Pygmalion,
murdered her husband, SYCHAEUS. She urges Aeneas to go to the palace of
Dido.
585-697: Aeneas, hidden by a mist, heads for Carthage and watches the building
of the city. He sees stories of the Trojan War represented in the TEMPLE OF
JUNO.
698-815: Dido appears. A group of Aeneas' companions - presumed to have been
lost in the storm - present themselves to her and are received with hospitality.
816-917: Aeneas is revealed to Dido, and Dido welcomes him. He sends to the
ships for gifts and for his son, ASCANIUS.
918-970: Venus sends CUPID, disguised as Ascanius, to inflame Dido with love
for Aeneas.
971-1053: At a feast in Dido's palace, Aeneas is asked to tell his story.
Book 2
1-345: Aeneas begins his account with the story of the TROJAN HORSE . The
treacherous Greek, SINON, lies to the Trojans about the horse and persuades
them to bring it into their city. First, he explains his presence by telling them a
false story about the hostility of ULYSSES (the Greek, Odysseus) towards him.
Then, he lies about the purpose of the horse. LAOCOON, the Trojan priest who
had urged destruction of the horse, is killed with his sons by serpents from the
sea.
346-70: The Greeks emerge from the horse, their fleet returns, and the attack
begins.
371-407: HECTOR'S GHOST appears to Aeneas in a dream and tells him to flee
Troy with "her holy things and household gods."
408-750: The Trojans futilely attempt to resist, and PYRRHUS, the son of
Achilleus, brutally kills Priam's son, POLITES, and Priam himself in the palace.
751-92: Aeneas remembers his father, wife and son, and he heads for his home.
On his way, he sees Helen and is moved to kill her.
792-855: Venus prevents Aeneas from killing Helen, and shows him that the gods
are destroying Troy. She urges him to save his family.
857-1082: After his initial hesitation, Aeneas' father, ANCHISES, is persuaded by
omens to leave Troy. Anchises, Aeneas, his son, Iulus (Ascanius) and his wife,
CREUSA, flee. Creusa is lost, and, when Aeneas returns to Troy to find her, he
meets only her ghost who prophesies his future.
Book 3
Aeneas describes his journey from Troy and his unsuccessful efforts to found a
new city, as he fails to understand the oracles, dreams and omens that foretell his
new home in Italy. They land at a "new Troy" where HELENUS, a son of Priam,
and Andromache, the widow of Hektor, rule. There, Helenus interprets the
prophecies that Aeneas has received, and gives him instructions to follow when
he arrives in Italy. Aeneas ends his story with the death of his father, Anchises.
Book 4
1-118: Dido tells her sister, ANNA, of her love for Aeneas. Anna encourages her
love. Dido is shown as madly in love with Aeneas.
119-228: Juno plans Dido's marriage to Aeneas. A hunt is arranged, a storm
comes up, and Dido and Aeneas are driven to the same cave: "That day was her
first day of death and ruin."
229-345: Rumor of their wedding reaches IARBAS, one of Dido's rejected suitors,
who prays to Jupiter for help. Jupiter sends MERCURY to remind Aeneas of his
duty.
346-95: Mercury brings Jupiter's message to Aeneas and he prepares to leave.
396-545: Dido discovers his plans and rebukes him. Aeneas defends his actions.
546-971: Dido decides upon suicide, and curses the Trojans. Aeneas and the
Trojans flee at Mercury's urging. Dido kills herself.
Book 5
The Trojans land in Sicily to avoid a storm, and, there, Aeneas holds funeral
games in honor of the anniversary of his father's
death. Meanwhile, Juno sends IRIS to persuade the Trojan women to burn the
fleet and end their wanderings. Jupiter saves the fleet with a timely rainfall and
Nautes suggests that Aeneas leave behind those who do not want to go on to
Italy. Anchises
appears to Aeneas in a dream and convinces him of Nautes' plan. A new Troy is
founded in Sicily, and Aeneas sets sail for Italy. Venus asks Neptune to give
Aeneas' ships safe passage to Italy. Only PALINURUS , the helmsman, is lost at
sea
Book 6
6.1-59: The Trojans land on the Italian shore. On his way to the grotto of the
SIBYL, Aeneas visits the TEMPLE OF APOLLO AND DIANA . As he admires
the reliefs carved by DAEDALUS, he is interrupted by the arrival of the
priestess.
60-216: He enters the Sibyl's cave, and she prophesies his wars in Italy. Then,
Aeneas appeals for permission to descend into the Underworld to see the shade
of his father, Anchises. The Sibyl tells him he must first bury a comrade,
MISENUS, and then find the GOLDEN BOUGH.
217-315: The Trojans bury Misenus whose corpse they found on the beach, and
Aeneas is led to the golden bough by doves sent by his mother, Venus.
316-355: Aeneas enters the underworld with the Sibyl, and Virgil invokes the
gods of the underworld to permit him to recount their journey.
356-549: They journey to the Styx river, and, there, they meet Palinurus who
cannot cross because he remains unburied. The Sibyl shows the golden bough to
CHARON, the ferryman, and he grants passage to Aeneas.
550-626: They pass CERBERUS, MINOS the judge, the land of the suicides and
the Fields of Mourning where Aeneas sees "those whom bitter love consumed
with brutal waste." Here, he tries to speak with Dido, but she doesn't answer.
627-724: Aeneas meets the Greek and Trojan warriors, and he converses with
DEIPHOBUS, the last Trojan husband of Helen, who was brutally mutilated in
the sack of Troy.
725-897: Aeneas passes the road to Tartarus where he sees the punishments of
the wicked, and he enters the ELYSIAN FIELDS.
898-1203: Aeneas finds his father, Anchises. Anchises describes the cycle of
rebirth, and, then, shows Aeneas his Roman descendants. Aeneas returns to the
earth through the GATE OF IVORY, the gate of false dreams.
Books 7-8
The last six books of the Aeneid describe Aeneas' arrival in Latium and his wars
with the Italians whose forces are led by the RUTULIAN warrior, TURNUS. In
book 7, the aged king LATINUS welcomes Aeneas' men and proposes that his
daughter, LAVINIA, marry Aeneas to unite the two peoples and fulfill a
prophecy. Juno sends a fury, ALLECTO , to inflame Latinus' wife, Queen
AMATA, with anger over the proposed wedding, for she had favored her
daughter's marriage to Turnus. Meanwhile, Aeneas' son, Ascanius, kills a stag
kept with the royal herd, and this triggers a battle with the Latins. Both sides
marshall their forces, and king Latinus withdraws into his palace. In book 8, the
two sides prepare for war. Aeneas, seeking allies, visits king EVANDER and his
son, PALLAS, at the future site of Rome where he sees future Roman landmarks
and memorials to HERCULES. Evander entrusts his son to him, and Venus
brings Aeneas a set of armor forged by her divine husband, VULCAN.
Book 9
Turnus attacks the Trojan camp, while Aeneas is visiting Evander. Two Trojan
warriors, NISUS and EURYALUS, undertake a daring mission by night to cross
the Latin lines and get a message to Aeneas, but they are caught and brutally
slain.
Book 10
Jupiter holds a council of the gods at which Venus and Juno plead the causes of
the Trojans and Latins respectively. Jupiter decides to leave the battle's outcome
to fortune. As Aeneas sails down the Tiber with his new Tuscan allies, he is met
by nymphs - the transformed Trojan fleet - who warn him of the Latin attack on
the Trojan camp. Aeneas' forces land and join the battle. Evander's son, Pallas,
fights bravely, but he is outmatched by Turnus and killed. Aeneas rages on the
battlefield seeking revenge. Juno rescues Turnus, but Aeneas wounds the
Tuscan tyrant, MEZENTIUS, and kills his son, LAUSUS. Mezentius, enraged,
confronts Aeneas and is killed.
Book 11
Aeneas mourns for Pallas and sends his body back to his father, Evander. The
Latins send envoys to the Trojan camp, and Aeneas offers them peace. King
Latinus calls a council of the Latins. They learn that the veteran Greek warrior,
Diomedes, has rejected their plea for help against Aeneas. Latinus proposes that
they grant the Trojans land to settle, and DRANCES urges him to marry his
daughter to Aeneas. This enrages Turnus, and he offers to fight a duel with
Aeneas. Meanwhile, the Trojans have begun to march on the city. Latinus
abandons the council in despair, and Turnus rallies the troops to face the
Trojans. CAMILLA, the virgin leader of the Volscians, leads the fight against the
Trojans and is slain.
Book 12
Despite the protests of king Latinus and queen Amata, Turnus challenges
Aeneas. Juno incites JUTURNA, Turnus' divine sister, to intervene to break the
truce by persuading the Latins to attack the Trojans. The battle breaks out and
Aeneas is wounded. After his wound is healed by his mother, Venus, he returns
to battle and leads the Trojans in an attack upon the Latins' city. Turnus
confronts Aeneas, but, when his sword is shattered, he flees. Meanwhile, Jupiter
wins Juno's acceptance of the Trojan victory, and he promises that they will
merge with the Latins and lose the name of Trojans. Juturna is forced to abandon
her brother, and Turnus is left to face Aeneas. Aeneas wounds him, and kills
him in a rage when he sees that he is wearing the belt he stripped from Pallas.
Argumentum Aeneidos cum XII librorum argumentis
scripsit Carolus Ruaeus (soc. Iesu.) ex libro "ad usum serenissimi Delphini,"
Philadelphia MDCCCXXXII p. Ch. n.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Aeneis poema heroicum, sive epicum, ab Aenea Troiano, Veneris et Anchisae
filio, Priami genero, nomen habet: non quod actiones illius omnes
comprehendat, sed unam inter omnes praecipuam, scilicet regnum in Italia
fundatum. Scripta est a Virgilio in gratiam, tum Romanae totius gentis, tum
familiae imprimis Iuliae, quae originem referebat suam ad Iulum sive Ascanium,
Aeneae filium ex Creusa Priami filia. In hanc porro familiam adscitus a Iulio
Caesare avunculo fuerat Octavianus, tunc rerum potens, atque Egypto subacta,
M. Antonio et Cleopatra interfectis, unus orbis Romani dominus. Scribi capta
est, Anno U. C. 724 exeunte, Virgilii 40, Octaviani 33, (id est, 31 a. Ch. n.) cum
Octavianus in Asia non longe ab Euphrate hiemaret; atque ita Virgilius post
adhibitam Georgicis extremam manum, continuo animum Aeneidi videtur
applicuisse; in eaque annos, ut habet Servius, undecim collocasse, quot ab eo
tempore ad mortem Virgilii omnino numerantur. Secutus est Virgilius, ut in
Bucolicis Theocritum, in Georgicis Hesiodum; ita in Aeneide Homerum, cuius
Odysseam sex prioribus libris, Iliadem sex posterioribus, expressit, an etiam
superavit? id vero ambigitur inter doctos.
(verba 174)
(Sequuntur excursiones De Natura poematis epici atque De Natura Aeneidos,
quas non rescripsi.)
Liber I:
Propositione et invocatione praemissis, narratio incipit a septimo Aeneae
expeditionis anno, quo tempore, Troianis e Sicilia in Italiam solventibus, Iuno
tempestatem excitat conciliato sibi Aeolo. Sedat tempestatem Neptunus. Naves
Aeneae septem in portum Africae se recipiunt, reliquis alio disiectis. Venus
apud Iovem de filii calamatate queritur. Solatur eam Iupiter, exposita Aeneae
eiusque posteritatis futura felicitate. Mittitur Mercurius, qui Carthaginensium
animos Troianis placabiles reddat. Venus habitu venatricis occurrit Aeneae,
regionem cum Achate exploranti. Indicataque Didonis ac regionis conditione,
utrumque nebula septum Carthaginem dimittit. Illic Aeneas, templum
ingressus, primum in belli Troiani picturas incidit, deinde in Didonem, et in
socios, quos fluctibus oppressos putaverat, Didone supplicantes. Dat se in
conspectum Aeneas. A Regina benigne excipitur. Accersitur per Achatem
Ascanius, cuius in locum dolo Veneris Cupido substituitur, ut Aeneae amorem
Didone inspiret. Abeunt omnes in aulam ad convivium.
(verba 135)
Liber II:
Narrat Didoni Aeneas Troiani excidii seriem; ea est eiusmodi. Graeci decennali
bello paene fracti, dolo capere urbem constituunt. Fugam simulant; circa
Tenedum insulam latent; equum relinquunt in castris, foetum intus militibus.
Quo, per fraudem Sinonis, cui fidem mors Laocoontis faciebat, in urbem
inducto. Noctu reserato eius utero Graeci erumpunt. Admissoque exercitu,
Troiam ferro et igne populantur. Admonetur in somnis Aeneas ab Hectore, ut
fuga sibi consulat. Aeneas mortem fugae praeferens, coacta manu, Graecos
aliquot caedit. Sumptisque eorum armis, suorum telis fere obriutur. At vastata
regia, Priamo Pyrrhi manu interfecto, Aeneas domum revertitur, Anchisae patri
sacra Penatesque committit, suis eum imponit humeris; et cum Ascanio filio,
Creusaque uxore, fugam arripit. Mox amissa inter eundum Creusa, iter ad eam
quaerendam relegit. Occurrit mortuae uxoris umbra, monetque se a Cybele in
Phrygia detineri. Redit ille in montem Idam, et cum sociis mari fugam parat.
(verba 141)
Liber III:
Pergit Aeneas ennare Didoni casus suos, quorum altera pars hoc libro continetur,
nempe navigatio. Aeneas incensa Troia, classe vidinti navium ad urbem
Antandrum clam fabricata, defertur in Thracim. Ubi cum urbem conderet,
territus prodigio caesi a Polymnestore rege Polydori, navigat in insulam Delum,
consulturus oraculum Apollinis. A quo monitus ut antiquam matrem exquireret,
Anchisae interpretatione Cretam esse insulam ratus, Troianae gentis originem, eo
contendit, urbemque novam aedificat. At inde peste depulsus, monitus in
somnis a Diis Penatibus, Italiam vera esse Troianorum cunabula, Italiam petit. In
itinere actus tempestate in insulas Strophades, infestas habet Harpyias, quarum
ex una audit se non prius in Italia fixurum sedes, quam fame coactus fuerit
mensaas absumere. Hinc delatus ad Actium promontorium, ibi ludos celebrat.
Tum in Epirum appulsus, Andromachen reperit, iam Heleni uxorem, et mortuo
Pyrrho in Chaonia Epiri parte regnantem. Audit ab Heleno, rege eodem ac vate,
sedem sibi a Diis in Italia paratam: eo loco, ubi suem albam inveniret triginta
foetus enixam. Admonetur ab eodem, ne in proxima Italiae parte considat
Graecorum metu, qui ventis eo disiecti fuerant; tum ne Siculum traiiciat fretum,
metu Scyllae et Charybdis; sed deflexo ad occasum cursu Siciliam circumeat.
Igitur relicta Epiro, Tarentum, quae in vicina Italiae ora est, et Siciliae partem
Aetnae monti proximam praetervectus. Hinc supplicem recipit Achemenidem,
socium Ulyssis, ab eoque de feritate Cyclopum edoctus, observatis omnibus
Heleni praeceptis, tandem Deparnum, occidentalem Siciliae portum, obtinet, ubi
moritur Anchises. Atque hinc media aestate solvens Aeneas in Italiam,
tempestate in Africam eiicitur. Et hic finis est narrationis.
(verba 250)
Liber IV:
Dido amores in Aenam suos Annae sorori aperit. Eiusque consilio animum
adiicit ad nuptias Iuno, ut Aeneam ab Italia deducat, agit cum Venere de
conciliandis inter utrumque nuptiis. Aeneas ac Dido venatum abeunt,
subortaque Iunonis artibus tempestate, confugiunt in antrum. Ibidemque falsum
illud infaustumque coniugium perficitur. Iarbas, Getulorum rex, Iovis Ammonis
filius, Didonis procus, advenam sibi praeferri indignans, apud Iovemm graviter
queritur. Iupiter, et eius precibus et fatis urtentibus adductus, Mercurium ad
Aeneas mittit, qui eum abire in Italiam iubeat. Parat clam Aeneas omnia ad
navigationem necessaria; quod suspicata Dido, precibus et lachrymis deterrere
eum ab incepto, tum per se, tum per sororem conatur. Aeneas, iterum a
Mercurio in somnis admonitus, nocte intempesta anchoras solvit. Dido doloris
impatiens, extructam simulatione sacri magici pyram conscendens, ipso Aeneae
gladio sibi vitam adimit.
Unus hic e libris omnibus plurimum artis habet ac suavitatis, motusque animi
tenerrimos quosque ac violentissimos; praesertim in octo Didonis orationibus,
quibus:
I.
Sorori amorem aperit, v. 9
II.
Dissuadet Aeneae profectionem, v. 305
III.
Eidem multa exprobrat, et multa comminatur, v. 365
IV.
Sororem adhibet apud Aeneam conciliatricem, v. 416
V.
Desperatis omnibus, specie sacri magici, moriendi consilium sorori dissimulat, v.
478
VI.
Secum ipsa noctu varia consilia agitat, v. 534
VII.
Fugientum Troianorum aspectu extremum furit, v. 590
VIII.
Stricto ense sibi imminens in verba novissima erumpit, v. 651
Accusant Virgilium aliqui, quod ex Argonauticis Apollonii libro 4 multa
decerpserit; quos damnat Scaliger: neque convenit argumentum, nisi hoc uno,
quod hospitem hic Dido, illic Medea, suum ament. At nihil admodum, praeter
comoparationes pauculas, inde excerptum est, qualia etiam nonnulla ex
Calypsus et Ulyssis amoribus, Ody. lib. 5 tum ex Euripidis Medea et Hyppolyto, et
Catulli carmine de Pelei nuptiis, excerpta sunt.
(verba 283)
Liber V:
Aeneas, e Libya in Italiam navigans, deflectere in Siciliam vi tempestatis cogitur;
ubi ab Aceste Troiano benevole exceptus; patri, quem illic superiore anno mors
abstulerat, anniversarium celebrat sacrum, ludosque quattuor, cursum navalem,
ac pedestrem, caestuum pugnam, sagittarum eiaculationem, quibus addit
Ascanius equestrem decursum. Interim Troianae mulieres, Iunonis impulsu,
hortatu Iridis, taedio navigationis, incendunt naves; quarum quattuor
exuruntur, ceterae immissa a Iove pluvia servantur. Quare suadet Aenea
Nautes, ut avecto secum iuvenum flore, senes ac mulieres i Sicilia relinquat.
Firmat id consilium Anchises in somnis. Idemque suaded Aeneae ut appulsus in
Italiam adeat Sibyllam; eaque duce descendat ad inferos, ubi posterorum seriem
et eventus docebitur. Paret Aeneas patris monitis, et condita in Sicilia urbe
Acesta, Neptuno per Venerem conciliato, solvit in Italiam; quo in curso
Palinurus navis gubernator dormiens in mare excutitur. Delineatus est hic liber
ad exemplum libri Iliad. 23 ubi ludi ab Achille ad tumulum Patrocli celebrantur.
(verba 148)
Liber VI:
Reppulsus Aeneas in Italiam ad Cumas, petit antrum Sibylla Deiphobes.
Dumque varia Phoebo in templo descripta contemplatur, iubetur victimas
caedere. Peractisque sacrificiis, consulit Sibyllam de futuris eventibus, deque
decensu ad inferos. Sibylla tria respondet: Bellum ab Italis instare gravissimum;
ramum aureum, inventu perdifficilem, adeunti inferos parandum esse; denique
unum ex amicis in litore mortem interim obisse. Redit Aeneas ad suos, mortuum
Misenum reperit; huius extruendo rogo dum exciditur sylva, columbae, aves
Veneris, ad auream arborem Aeneam deducunt. Hic igitur funere perfunctus,
nocturnisque sacrificiis ad Avernum antrum inferorum numina veneratus, ad
inferos Sibylla duce descendit. Vidit illic:
I.
In vestibulo, monstra varia.
II.
In ripa fluviorum infernorum, umbras defunctorum aditum petentes; inque iis,
Orontem, Palinurum.
III.
In ipso flumine, Charonia portitorem, quem, secum de aditu rixantem, aurei rami
conspectu demulcet.
IV.
In limine, Cerberum, canem, quem sopit obiecta offa.
V.
Ultra limen, sedes varias, quas incolebant:
1.
2.
3.
4.
5.
Infantes
Iniusta morte damnati
Propria manu perempti
Amantes, in quibus Dido
Bellatores, inter quos Deiphobus, alique Troiani et Graeci duces
VI.
Ad sinistram, eminus carcerem vidit impiorum poenis destinatum, quem locum
adire non possit; a Sibylla varia variorum supplicia edocetur, Gigantum,
Salmonei, Lapitharum, Ixionis, Thesei, &c.
VII.
Ad dextram verso itinere, pervenit ad Elysios campos, ubi multos heroum
nactus, a Musaeo de loci incolarumque conditione, deque Anchisa, certior
factus; in ipsum Anchisen incidit.
VIII.
Anchises multa de animarum natura iuxta Pythagorae documenta praefatus,
clarissimum quemque posterorum ad usque Augustum ei ostendit.
IX.
Denique perlustratis omnibus, per eburneam somni portam Aeneas ad suos
revertitur, et e Cumano litore, ad Caietanum navigat.
(verba 260)
Liber VII:
Aeneas e Cumano litore ad occidentem provectus, tumulata in Auruncorum
litore Caieta nutrice sua praetergressus montem Circaeum, Circes habitatione et
veneficiis infamem, ad ostia Tyberis appellitur. Tunc Latinus illinc Aboriginibus
imperabat. Huic unica erat filia Lavinia, Fanni oracuis destinata externo marito,
Amatae tamen matris voluntate promissa Turno Rutulorum regi. Mittit Aeneas
oratores Laurentum, in urbem Latini regiam. Latinus Aeneam non modo in
socium, sed, oraculi memor, in generum admittit. Interim Iuno, prosperis
Troianorum rebus offensa, evocat Alecto ex inferis. Alecto promum Amatam
Latini uxorem ita concitat, ut illa Bacchi sacra simulans filiam abscondat in
montibus. Turnum deinde furiis iisdem agit in bellum; et Troianos Latinosque
invicem committit, occiso per Ascanium cervo, qui Tyrrhei pastoris regii filiae
erat in deliciis.. Omnibus bellum frementibus, Latinus unus obstitit; tamen
Iunone ipsa belli portas aperiente, rem fatis permittere cogitur. Confluunt ad
Turnum ex omnibus Italiae partibus auxilia: Mezentius, eiusque filius Lausus,
cum Agyllinus; Catillus et Coraas, cum Tyburtinus; Caecullus cum
Praenestinis; &c.
(verba 158)
Liber VIII:
Turnus Venulum ad Diomedem mittit, ut eum ad belli societatem alliciat.
Aeneas, Tyberini fluvii monitu, iter eodem consilio suscipit ad Evandrum, qui ex
Arcadia profugus in Palation monte consederat. Evander, sacris Herculis tum
intentus, Aeneam iisdem adhibet. Eorum originem edocet, victoriam scilicet
Herculis de Caco, regionis illius insigni olim praedone. Tum Aeneam
quadringentorum equitum subsidio iuvat. Iisdem Pallentem filium praeficit.
Aeneam ad Tyrrhenos, expulso Mezentio, regem poscentes, cum certa regni
auxiliique spe dimittit. Aeneas postridie parte altera copiarum secundo flumine
ad suos remissa, cum altera Tyrrhenos adit. Interim Venus arma Aenea suo
defert, a Vulcano fabricata: clypeum imprimis, in quo Aeneas res praeclare olim
gerendas a Romanis posteris mira arte coelatas admiratur. Praecipuus eo in
opere locus est Augusto, cuius egregiam de Antonio et Cleopatra Aegypti regina
vectoriam, triplicemque triumphum fulgentius poeta describit.
(verba 133)
Liber IX:
Aenea conquirendis auxiliis apud Arcadas ac Tuscos occupato, Turnus
admonetur a Iunone per Iridem, ut in castrensia novae Troiae munimenta
impetum faciat. Troianis, ex Aeneae praescripto non egredientibus ad pugnam,
Turnus eorum naves, oppidi lateri admotas, parat incendere; sed illae, cum ex
Idaeae sylvae materia fabricatae olim fuissent, Idaeae matris beneficio mutantur
marinas in Nymphas. Tum nocte imminente, circa oppidum excubiae
disponuntur. Interim Troiani, de revocando per nuntios Aenea soliciti, dum
inter se consultant, Nisus et Euryalus, par nobile amicorum, ultro suscipiunt
hanc provinciam. Laudati ab Ascanio, dimissique, caedem Rutulorum noctu
magnam faciunt. Eorumque spoliis induti dum pergunt porro, a Latinis
equitibus obviis occiduntur. Capita hastis affixa, et in castris erecta, agnoscuntur
procul a Troianis, et ingentem in oppido luctum excitant, praesertim matris
Euryali. Turnus oppugnationem mane instaurat. Ascanius Numanum
insolentius illudentem, emissa e muris sagitta configit. Quo successu elati,
Pandarus et Bitias portas recludunt, et Rutulos subeuntes magna strage
propellunt. Turnus facto impetu tandem irrumpit, sed clausis portis, hostium
multitudine circumventus, paulatim recedit in eam oppidi partem quam Tyberis
alluebat, et ut erat armatus in flumen desiliens ad suos natatu revertitur.
(verba 182)
Liber X:
Iupiter advocato Deorum concilio, frustra conatus Iunonem ac Venerem in
concordiam adducere, de Troianorum Rutulorumque rebus inter se dissidentes.
Pronunciat se neutrarum partium fore, sed fatis omnia permissurum. Rutuli ad
oppugnandum, Troiani ad defendendum urbem redeunt. Aeneas, dies aliquot in
Etruria commoratus, collectis inde auxiliis, ad suos redit, triginta navium classe
auctus. Nymphas, e suis navibus eam in speciem paulo ante transformatas in
itinere obvias habet. Ab iis de suorum periculo certior factus; sub primam
lucem provectus in conspectum hostium, exercitum in litus exponit. Occurrunt
Rutuli: commissoque gravi certamine, Pallas a Turno occiditur; cuius necem
cum ulcisceretur Aeneas magna strage, et Ascanius eruptione facta copias
paternis addiunxissit. Iuno Turnum praesenti periculo eripit, obiecta illi falsa
Aeneae imagine; quam ille fugientem ad usque navem dum sequitur, retinaculis
a Iunone ruptis, ad litora Ardeae proxima vi tempestatis abripitur. Mezentius
pugnae pro Turno succedens, et filius Mezentii Lausus, ab Aenea occiduntur.
(verba 148)
Liber XI:
Postera die victor Aeneas de spoliis Mezentii trophaeum Marti eregit. Pallantis
mortui corpus magno apparatu ad Evandri urbem remittit, ubi summo patris
luctu excipitur. Latini oratores duodecim dierum inducias ab Aenea obtinent, et
interim uterque exercitus cadavera suorum supremis honoribus prosequitur.
Venulus, e Diomedis urbe redux, nullum inde spem esse auxilii, Latinis refert.
Latinus rex, ea spe destitutus, convocato concilio, legatos ad Aeneam de pacis
conditionibus mittendos censit. Addit Drances huic regis sententiae multa in
Turnum belli auctorem convitia; quae Turnus amare, sed animose refellit.
Paratum se professus singulari cum Aenea certamine commune periculum
redimere. Iis ita rixantibus nuntiatur, Troiani exercitus expeditos equites planis
itineribus Laurento imminere, Aeneam cum reliquis copiis per loca montibus
impedita eodem contendere. Turnus cognito Aeneae consilio suas etiam copias
bifariam dividit. Equites sub Camilla et Messapo troianis equitibus opponit.
Ipse cum ceteris montium angustias occupat, ut Aeneam opprimat insidiis.
Diana mortem Camillae praevidens, cum eam impedire non possit, saletm
ultione providet: dimissa e caelo Nympha Opi, quae percussorem illius
interimat. Commisso equestri proelio Camilla ab Arunte occiditur, Aruns ab
Opi. Camillae nece consternati Rutuli fugam arripiunt. Cuius calamitatis nuntio
ad Turnum perlato, is relictis, quas insederat, angustiis, auxilio suorum accurrit.
Eodem subsequitur Aeneas. Imminente iam nocte castra utrique ante urbem
collocant.
(verba 206)
Liber XII:
Fractis gemina pugna Latinis, Turnus cum Aenea singulari certamine dimicare
statuit. Solemni sacramento conditiones certaminis foedusque a Latino, Aenea,
Turnoque sancitur. Foedus a Iuturna, Turni sorore, Iunonis impulsu
disturbatur. Primusque Tolumnius, falso augurio victoriam suis pollicitus,
Troianos invadit. Aeneas sagitta vulneratus excedere cogitur e proelio, quo
absente maximam stragem Turnus edit. Venus dictamno oherba vulnus Aeneae
sanat. Is, refectis viribus, reversus ad pugnam Turnum nominatim vocat. Sed
cum Iuturna, excusso Turni auriga Metisco, currum eius moderaretur, et ab
Aeneae occursu detorqueret, ne congredi simul possent. Aeneas admoto ad
urbis moenia exercitu, in propugnacula ignem coniicit. Hinc Amata, Turnum
occisum rata, laqueo vitam sibi adimit. Turnus, ne urbs in hostium potestatem
veniret, ad singulare certamen redit. Pugnant Aeneas et Turnus. Aeneas victor,
cum Turni iugulo immineret, iamque ipsius precibus motus ad misericordiam
deflecteret: viso in eius humeris Pallantis balteo, repente exardescit, hostemque
interficit.