Download Guruh talabasi Shomurodov Muzrob Mavzu Anion va kation polimerl-kompy.info

Reja:





1. Anionli polimerlanishda katalizatorning o’rni.
2. Anion-koordinatsion polimerlanish usuli.
3. Sigler-Natta katalizatorlari.
4. O`zbekistonda anion - koordinatsion polimerlanish usulining ahamiyati.
5.Katoin polimerlanish
Anionli polimerlanish katalizatori sifatida ishqoriy metallar va ularning amidlari,
metall-organik birikmalar, yuqori valentli metall oksidlari va elektrodonor
xossalariga ega bo’lgan boshqa moddalar ishlatiladi. Katalizator va monomer
molekulalari o’zaro reaksiyaga kirishib anion kompleksini hosil qiladi:



Anionli polimerlanish katalizatori sifatida ishqoriy metallar va ularning
amidlari, metall-organik birikmalar, yuqori valentli metall oksidlari va
elektrodonor xossalariga ega bo’lgan boshqa moddalar ishlatiladi.
Katalizator va monomer molekulalari o’zaro reaksiyaga kirishib anion
kompleksini hosil qiladi:
CH2=CH-R + MeR1 = R1-CH2-CH2-R + Me+
Anionli polimerlanishning o’ziga xos xususiyati shundaki, u past haroratda
ham katta tezlik bilan davom etadi. Haroratning pasayishi bilan anionli
polimerlanish reaksiyasining tezligi ortib boradi.
Shuning uchun ham reaksiya ba`zi vaqtlarda -50°С vа -190°С harorat oralig`ida
olib boriladi.
Shuning uchun ham reaksiya ba`zi vaqtlarda -50°С vа -190°С harorat oralig`ida
olib boriladi.








Masalan: akrilonitrilning natriy amid ta`sirida ammiakli muhitda
polimerlanishini ko`rish mumkin.
Katalizator:
NaNH2 → Na+ + NH2Aktiv markazning paydo bo`lishi:
NH2 + CH2=CH-CN → NH2-CH2-CH2-CN
Monomer va katalizator konsentratsiyalarining ortishi bilan polimerlanish
tezligi ham ortadi.
Sigler-Natta katalizatorlari: Аl(С2Н5)з+ТiСl4
Polimerlar ishlab chiqarishning yangi o ‘ta muhim imkoniyati Sigler-Natta
ilmiy izlanishlari natijasida yaratildi. Ular murakkab katalizatorlarni
tekshirib, tanlab, ishlatib, monomeri katalizator bilan fazoda ma’lum holat
va yo‘nalishda koordinasiyalab, xohlagan mikrostrukturali polimerlar olish
uslubini ishlab chiqishdi. Sigler va Natta tomonidan kompleks
katalizatorlarning kashf qilinishi anionli polimerlanish sohasida qo`lga
kiritilgan eng katta yutuqlardan biri bo`ldi.
Sigler-Natta katalizatorlari I-III guruh elementlarining organik birikmalaridan va
IV-VIII guruh qo‘shimcha guruh elementlaridan tuziladi. Katalizatorlar geterogen
va gomogen holatda olinadi. Geterogen katalizatorlar ishtirokida izotaktik,
gomogen katalizatorlar ishtirokida esa sindiotaktik polimerlar olinadi.


Sigler-Natta katalizatorlari I-III guruh elementlarining organik
birikmalaridan va IV-VIII guruh qo‘shimcha guruh elementlaridan tuziladi.
Katalizatorlar geterogen va gomogen holatda olinadi. Geterogen
katalizatorlar ishtirokida izotaktik, gomogen katalizatorlar ishtirokida esa
sindiotaktik polimerlar olinadi.
Polipropilen, polisteriol va boshqa ba`zi polimerlar o`zlarining fazoviy
tuzilishiga qarab izotaktik va
sindiotaktik polimerlarga bo`linadi.
1. Izotaktik polipropilen:


1. Izotaktik polipropilen:
~ СН2 – СН - СН2 – СН - СН2 – СН - СН2 – СН ~
||||
СН3 СН3 СН3 CH3

2. Sindiotaktik polipropilen:
СН3 CH3
||
~ CH2- CH - CH2- CH – CH2 - CH – CH2 - CH ~
||
CH3 CH3
3. Ataktik polipropilen:


3. Ataktik polipropilen:
CH3
|
~ СН2 - СН – СН2 - СН - СН2 - СН - СН2 – СН ~
|||
CH3 CH3 CH3

Izotaktik va sindiotaktik polimerlarda uchlamchi uglerod atomlari bilan
bog`langan metil guruhlar hamma vaqt bir-biriga nisbatan ma`lum masofada
joylashgan va ma`lum fazoviy tuzilishga ega bo`ladi. Ataktik polimerlarda
esa metil guruhlar tartibsiz joylashgan bo`lib, fazoviy tuzilishi muayyan
qoidalarga bo`ysunmaydi.
Kationli polimerlanish kuchli kislotalar va Fridel – Krafts katalizatori ishtirokida
boradi, bunday katalizatorlar elektronlarning kuchli akseptorlari hisoblanadi. Fridel
– Krafts katalizatorlarining polimerlanish jarayonidagi nisbiy faolligini
quyidagicha ifodalash mumkin:
BF3 > AlF3 > TiBr3 > BCl3 > BBr3 > SnCl4
Kationli polimerlanish nazariy jihatdan bir muncha o–rganilgan bo–lib,uning
tezligi polimerlanish muhitining dielektrik doimiyligiga, monomerning tuzilishiga
va tabiatiga bog–liq bo–ladi. Kationli polimerlanishning asosiy xususiyatlaridan
biri shundan iboratki, unda harorat pasayishi bilan jarayonning tezligi ortib boradi.
Bu esa, ionli polimerlanishning qulayliklaridan biri polimerlanish jarayonini
nihoyatda past haroratda olib borish imkonini ( ¾ 50 dan ¾ 1300 C) beradi.
Kationli polimerlanishda aktiv markazning hosil bo;lishi uglerod atomining bir
elektronini yo–qotib karboniy ioniga aylanishiga asoslangandir. Katalizatorlar
sifatida kuchli kislotalar va ularning elektron-akseptor tuzlari ishlatilganda
monomer molekulasining protonlanishi natijasida karboniy ioni ya–ni aktiv
markaz hosil bo’ladi:
CH2 = CH + HX → CH3 – CH+...X||
CH3 CH3
Kationli polimerlanish jarayonida tartibli birikish ya–ni boshga-dum birikish
kuzatiladi. Kationli polimerlanish jarayonining aktivlanish energiyasi radikal
polimerlanish aktivlaninsh energiyasidan ancha kam-63 kJ/mol. Ba–zan uning
qiymati manfiy ham bo`ladi. Shu sababli tarmoqlanmagan tuzilishdagi yuqori
molekulyar polimerlar-50-400 tempiraturada kationli polimerlanish usuli bilan
serntiz qilinadi.
Kationli polimerlanish jarayonida; a) Aktiv markazning hosil bo–lishi tezligi V1 =
k1[M][Kat]
b) Zanjirning o–sishi V2=k2[M][M+]
v) Zanjirning uzilishi V3 = k3[M+]
Stasionarlik tartibiga asosan V1 = V2 u holda k1[M][Kat] = k3[M+] va [M+] =
k1/k3[M][Kat]
Polimerlanish darajasi zanjirning o–sish va uzilish tezliklarining nisbatiga teng
bo–ladi;
Xulosa qilib aytganda, polimerlar kimyosi sohasida steriotartibli polimerlanish
jarayonlarining kashf etilishi kimyo sanoatining katta yutug`i bo`lib, hozirda bu
jarayon yordamida 1,4 – sis - polizopen, kristall polietilen, izotaktik polipropilen,
polimetilmetakrilat polisteriol va boshqalar ishlab chiqarilmoqda.

Xulosa qilib aytganda, polimerlar kimyosi sohasida steriotartibli
polimerlanish jarayonlarining kashf etilishi kimyo sanoatining katta yutug`i
bo`lib, hozirda bu jarayon yordamida 1,4 – sis - polizopen, kristall polietilen,
izotaktik polipropilen, polimetilmetakrilat polisteriol va boshqalar ishlab
chiqarilmoqda.
Adabiyotlar:
1. Семчиков Ю.Д. Высокомолекулярные соединения. М.: АСАДЕМА, 2005, 367 с.
2. Мусаев У.Н., Бабаев Т.М., Курбанов Ш.А., Хакимжонов Б.Ш., Мухамедиев М.Г.
Полимерлар кимёсидан практикум. Тошк.: Университет, 2001.
3. Тагер А.А. Физико-химия полимеров. Учебное пособие. М.: Химия, 1978.
4. Стрепихеев А.А. Деревицкая В.А. Основы химии высокомолекулярных соединений.
Учебное пособие, М.: 1976.
5. Оудиан Дж. Основы химии полимеров. М.: Химия, 1978
6. Шур А.М. Высокомолекулярные соединения. Учебник, М.: Высшая школа, 1981.
E`TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!

E`TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!
http://kompy.info