Download PskTarihi.PskTarihineGİRİS

Psikoloji Tarihi
1.Bölüm
Psikoloji Tarihine Giriş
Güz
«Psikoloji uzun bir geçmişe fakat kısa bir tarihe sahiptir.»
Hermann Ebbinghaus
Ege Üniversitesi
Psikolojinin Değişmeyen Soruları Nelerdir?
• Doğa mı? Vs. Yetiştirme mi? (Nature vs. Nurture)
• Özgür İrade mi ? Belirlemecilik mi? (Free will vs. Determinism)
• Hatasızlık’a karşı Hatalılık (Accuracy vs. Inaccuracy)
•
•
•
•
•
Bellek
Öğrenme
Algı
Rüyalar
İrrasyonel Davranışlar
Geçmişin Günümüzle İlişkisi
• Kendi içinde bölünmüş yapı-ve bu yapıların kendilerine özgü yöntem
ve kavramları bulunur
• Psikoloji ayrı bir bilim olarak kullandığı araştırma metodları ve teorik
çatısı onu bugüne taşıyan en önemli özelliği olmuştur.
Tarih Verileri: Psikolojinin Geçmişinin Yeniden
Yapılandırılması
• Tarih Yazımı: Tarihi Nasıl Çalışırız
• Kaybolmuş veya Çarpıtılmış Veriler
• Tercümede Çarpıtılmış Veriler
• Kendine Hizmet Eden Veriler
Tarih Yazımı: Tarihi Nasıl Çalışırız
• Historicism and Historiography
• Psikoloji verileri nereden gelir?
• Laboratuvarda yapılan deneyler
• Gerçek-dünyada oluşabilecek durumları kontrollü ortamlarda gözlemleyerek
• Anketler iki değişken arasındaki değişken arasındaki korelasyonları hesaplayarak
• Tarih Verileri nereden gelir ?
•
•
•
•
•
•
Tasvirler
Günlükler
Mektuplar
Kullanılan araç ve gereçler
Anektodlar
Röportaj/Söyleşiler
Kaybolmuş veya Çarpıtılmış Veriler
• Bilgi bir başkası tarafından değişikliğe uğratılabilir.
• Freud
• Carl Jung
• Bilgi araştırmacının kendisi tarafından değişikliğe uğratılmış olabilir
VerilerTercümede Çarpıtılmış Veriler
• Dile ve kültüre bağlı çeviride anlam kaybı oluşabilir.
• Freud’s theory of personality
• Freud’s notion of “free association”, “Einfall”
Latince
Almanca
Ingilizce
Turkce
ego
ich
I
ben
İd
es
it
o
Superego
Uber-ich
Above I
Ust-ben
Kendine Hizmet Eden Veriler
• Araştırma verileri, her zaman onları rapor edenlerin yanlılıklarına
maruz kalır!
• B.F. Skinner’in kendi öğrencilik yılları ile ilgili birbiriyle çelişen iki farklı
portre çizmiş olması
• Günümüzdeki Çarpıtılmış Verilere örnek;
• Harvard primatologist Marc Hauser and Dutch social psychologist
Diederik Stapel.
Psikolojide Çevresel Güçler
• Zeitgeist: Çağa damgasını vuran karakteristik
düşüncelerin, inançların, fikirlerin, ahlaki,
dini veya entellektüel eğilimlerin oluşturduğu
genel çerçeve
• Çağın genel kültürel ve düşünsel iklimi
• Bu sebeple pek çok kuram
•
•
•
•
Beyaz
Erkek
Batılı
Örneklem çoğunlukla: Üniversite Öğrencileri,
Avrupalı Nevrotik Kadın Stereotipi, laboratuvar
fareleri
• Ve laboratuvarlarda yürütülmüş araştırmalar
• Azınlık grupların kimlik ve seslerine sırtını
çevirmiş
• Ekonomik fırsatlar
• Savaş
• Önyargı ve Ayrımcılık
• Kadınlara Karşı Ayrımcılık
• Etnik Kökene Dayalı
Ayrımcılık
• Başka hangi güçlerden söz
edebiliriz?
Ekonomik fırsatlar
• Psikoloji Bölümleri –
Araştırmalar-Fonların (ekonomik
desteğin) verildiği araştırmalar
• Özel vs. Devlet Üniversiteleri
• Ekonomik Kaynakların
Dağıtılması
Savaş
• I. Ve II.
Dünya
Savaşları
• Saldırganlık
• Fanatizm
• Personel
Seçimi
• Psikolojik
Testler
Günümüzdeki Savaşlar?
Önyargı ve Ayrımcılık
• Sandra Scarr vs. Gordon
Allport : «Harvard’a kadın
öğrenci almaktan nefret
etmek...»
• Elenor Gibson
• Isodere Krechevsy->David
Krech
• Abraham Maslow’un
kararlılığı
• Mary Calkins (APA-1905-ilk
kadın başkan)
Geçmiş Bir Çalışmada Sosyal Normlar ve
Ayrımcılık
• Minard (1952) sosyal normların önyargı ve ayrımcılığı nasıl etkilediğini
incelemiştir. Amerika Birleşik Devletlerinin güneyinde bir kasabada beyaz ve
siyahi maden işçilerinin davranışlarını hem madenin içinde hem de
madenin dışında gözlemlemiştir.
• Bulgular: İş arkadaşlarına yönelik arkadaşça davranışların sosyal norm
olduğu madenin içinde, 80 beyaz maden işçisi siyahi maden işçilerine karşı
arkadaşçadır. Sosyal normun siyahilere önyargılı davranmak olduğu
madenin dışında ise bu sayı 20’ye düşmektedir.
• Sonuçlar: Beyaz maden işçileri madenin içinde ve dışında farklı normlara
uymaktadırlar. Önyargının gösterilmesi, davranışın gerçekleştirildiği sosyal
bağlama bağlıdır.
Wellesley College’da araştırmacı Linda Carli
tarafından gerçekleştirilen Psychology of Women
Quarterly’de yayınlanan yeni bir çalışma
• İnsanlar genellikle bilim insanlarının kültürel olarak erkeklere atfedilen
stereotiplere sahip olduklarını düşünür. Erkeklere atfediler
stereotipler (örn. Risk almak) bilim insanlarına atfedilen stereotiplerle
örtüşür.
• Kadınlara atfedilen stereotipler (örn. Toplumsal oldukları) hala geçerli
olmalarının yanında, kadınların başarılı bilim insanı olmaları algısının
da karşısında da rol oynamaktadır. Bu STEM disiplinlerindeki kadınlara
engel olmaya neden olabilir.
• Kadın ve erkek karma eğitim veren kurumlardaki öğrencilere kıyasla,
sadece kadın-okullarındaki öğrenciler kadın ve bilim insanları
arasındaki anlamlı benzerliği görebilmektedirler.
• Sonuçlar, kadın okullarına devam etmenin ve bununla beraber gelen
başarılı kadın bilim insanlarıyla karşılaşmanın, kadınları kendi
cinsiyetlerinin bilim üzerinde kariyer yapmaya uygun görmeye
yönelttiğini göstermektedir.
• Bu alanda çalışan kadınların sayısı arttıkça kadın ve bilim insanı
arasındaki algılanan benzerlik artmaktadır. Ancak bu alanda çalışan
erkeklerin sayısına göre algılanan benzerlik değişmemektedir.
• Daha fazlası için: https://phys.org/news/2016-03-womenincompatible-stem.html#jCp
Bilimsel Tarih Görüşleri
• Kişilikçi Tarih Teorisi:person makes the times
• Belirli kişilerin başarıları (fikirleri, Darwin ve Freud’un iradesi ve karizması)
alanın entelektüel tarihinde majör değişiklikler getirmektedir.
• Doğal Tarih Teorisi
• Zeitgeist (Zamanın Ruhu) ve bağlamsal faktörler yeni çalışmaların alıcılarıdır ve
insanların duyulmasını sağlar (Darwin vs. Wallace; Whytt-1763 vs. Pavlov), .
Sonunda da alanı değiştirir.
• Zamanın baskın teorisi (paradigması) yeni bakış açılarının ve perspektiflerin
kayda değer görülmesini engeller (tanımlara, teorik formüllere karar verir).
Düşünce Ekolü (School of Thought)
• Bir düşünce yapısını, düşünce hareketlerinin lideri ile birlik oluşturan bir grup
psikoloğu anlatır
• Konjukturel/Döngüsel bir doğası vardır
•
•
•
•
Birbirinden farklı teorik ve metodolojik eğilimlere sahip olabilirler
Pre-paradigmatik- Düşünce ekollerine bölünmüş hal
Bilimsel Devrim- Thomas Kuhn (Bilimsel Devrimlerin Yapısı, 1970)
Psikolojideki ilk düşünce ekolleri içinde bulunduğu dönemin sistemine karşıt ve
eleştirel bir görüş olarak ortaya konmuştur
• Her bir ekol sistemde eksik ve yetersiz gördüğü noktalara yönelikti
• Ekoller tamamlanmamıştır; bilimsel gerçeğin yapısını oluşturup organize etmek
üzere kullanmaya alışık olunan araçları, yöntemleri ve kavramsal tasarıları sağlar.
Thomas Kuhn
Bilim Öncesi
Normal
Bilim
Paradigma
Değişimi
Model
Devrimi
Kuhn
Döngüsü
Modelin
Tıkanması
Model
Krizi
Önümüzdeki HAFTA!
Mekanik Ruh
• Aristokrasinin bu eğlenceleri, mekanik harikalarla 17. yüzyılın büyüsünü
yansıtıyor ve pekiştiriyordu.
• Pek çok makine usulleri icat edilmiş, mükemmelleştirilmiş ve
bilimde,sanayide ve eğlencede kullanılmak üzere geliştirilmiştir.
• Mekanik bir saat, -bir tarihçinin deyişiyle ''makinelerin anası''- mekaniğin
bilimsel düşünce üzerindeki etkisi açısından en önemli örnektir.
• Saat yapanlar, fizik ve mekanik teorilerini bir makinenin yapımına
uygulayan ilk kişilerdi (Boorstin, 1983)
• Saatlere ek olarak pompalar, palanga makaraları, kaldıraçlar ve vinçler
insanların ihtiyaçlarına hizmet için geliştirilmişlerdi